1. Lý do chọn đề tài:
Việt Nam bước vào thế kỷ XXI với chủ trương xây dựng nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa, trong đó tri thức là yếu tố quyết định đến sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Để thực hiện công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và phát triển nền kinh tế tri thức, Đảng và Nhà nước đã khẳng định tầm quan trọng của giáo dục và đào tạo, điều này được thể hiện trong Nghị quyết Trung ương 2 khóa VIII: “giáo dục - đào tạo là quốc sách hàng đầu, là động lực phát triển kinh tế - xã hội, là điều kiện cần thiết để giữ vững độc lập dân tộc và xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội”. Do vậy, chất lượng giáo dục và đào tạo luôn là vấn đề quan tâm hàng đầu của toàn xã hội. Là một trong các trường cao đẳng đào tạo nguồn nhân lực cho đất nước, Trường Cao đẳng Kinh tế - Công nghệ TP.HCM (CĐKTCNTP.HCM) luôn nhận thức được vai trò quan trọng của thư viện trong việc học tập, giảng dạy, nghiên cứu của cán bộ, giảng viên và sinh viên trong Trường. Thư viện Cao đẳng Kinh tế - Công nghệ TP.HCM (TVCĐKTCNTP.HCM) đang từng bước phát triển nhằm đáp ứng tối đa nhu cầu tin của người dùng tin (NDT) trong Trường. Bên cạnh việc đầu tư cơ sở vật chất, kỹ thuật, nguồn tài nguyên thông tin, đội ngũ cán bộ, TVCĐKTCNTP.HCM rất chú trọng đến việc phát triển và nâng cao chất lượng các dịch vụ thông tin – thư viện (DVTT-TV). Đây là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của thư viện trong giai đoạn đổi mới giáo dục hiện nay. Tuy nhiên, hiện nay, hầu hết các DVTT-TV của TVCĐKTCNTP.HCM chưa đáp ứng được nhu cầu của NDT do chất lượng các DVTT-TV chưa cao, nhiều dịch vụ chưa được tổ chức và khai thác hiệu quả. Yêu cầu đặt ra cho thư viện hiện nay là phát triển các DVTT-TV có chất lượng để đáp ứng nhu cầu tin ngày càng cao của cán bộ - giảng viên, sinh viên nhằm phục vụ quá trình đổi mới dạy và học của Trường. Đó là lý do của việc lựa chọn đề tài luận văn: “Phát triển dịch vụ thông tin – thư viện tại Trường Cao đẳng Kinh tế - Công nghệ TP.HCM”.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề:
Cho đến nay việc phát triển DVTT-TV trong Cơ quan thông tin – thư viện (CQTT-TV) đã được nhiều thư viện trong và ngoài nước nghiên cứu và triển khai.
Trên thế giới, có nhiều bài báo khoa học nghiên cứu về DVTT-TV. Một số nghiên cứu tập trung vào sự tác động của công nghệ thông tin (CNTT) và truyền thông đến DVT-TV như bài “ICT and its Impact on Library and Information Services: A Case study of Kendriya Vidyalaya Libraries” của Anup Singh (2015) [52]; bài “The ICT based library and Information services: a case study of B-Schools in Delhi and NCR region” của Dr. Akhtar Hussain, Mohd Asif Khan, Dr. Nishat Fatima Zaidi (2013) [53]. Một số bài báo khác lại tập trung vào từng loại DVTT-TV cụ thể như nghiên cứu về dịch vụ tra cứu số có bài “Reference Service in the Digital Age: An Analysis of Sources Used to Answer Reference Questions”của Jane T. Bradford, Barbara Costello, Robert Lenholt (2005) [47]; bài “Digital Reference Services in Academic Libraries” của Janes, J., Carter, D., & Memmott, P. (1999) [49]; …Nghiên cứu về dịch vụ thư viện di động, có các bài viết tập trung vào phân tích sự cần thiết ứng dụng công nghệ di động vào các DVTT-TV tại các thư viện đại học (TVĐH) như “Mobile phone application in academic libraries services: a students’ feedback survey” của Karim N. S.A (2006) [54], “Mobile Technologies. Mobile Users: Implications for Academic Libraries” của Lippincott, J.K. (2008) [56], “Libraries on Move: Library Mobile Applications” của Nidhi Khare (2011) [55]. Một số khác tập trung vào nghiên cứu nhu cầu, đánh giá sự hài lòng của NDT về dịch vụ tại các TVĐH như bài “Users Satisfaction with Library Services: A Case Study of Delta State University Library” của Violet E. Ikolo (2015) [48], nghiên cứu tập trung vào sự hài lòng của NDT với các dịch vụ thư viện tại thư viện chính của Đại học Delta State, Abraka, Delta State. Mục tiêu của nghiên cứu là tìm hiểu xem NDT có hài lòng về dịch vụ, cơ sở vật chất, môi trường thư viện, nguồn tài nguyên thông tin và cán bộ thư viện; bài “An evaluation of user satisfaction with library services at the university of Limpopo, Medunsa Campus (Medical University of Southern Africa” của Itumeleng Patrick Motiang, Malcolm Wallis, Anis Mahomed Karodia (2014) [51] đánh giá các dịch vụ và tài nguyên được thư viện cung cấp và tìm hiểu mức độ hài lòng của người sử dụng về các dịch vụ và nguồn tài nguyên này để cải tiến dịch vụ tốt hơn. Ngoài ra, còn nhiều bài báo liên quan khác như bài: “Measuring service quality in an academic library: anIndian case study’’, của K.S Ashok (2007) [46]; bài “Quality management service at the University of Malaya Library” của Kiran Kaur, Pauziaah Mohamad và Sossamma George (2006) [50]. Ở Việt Nam, hiện nay giáo trình “Sản phẩm và dịch vụ thông tin” của tác giả Trần Mạnh Tuấn (1998) [6] là tài liệu cung cấp tương đối đầy đủ và bao quát những vấn đề cơ bản của hệ thống SP&DVTT-TV. Bên cạnh đó, có nhiều bài báo khoa học được đăng trên các tạp chí chuyên ngành tập trung vào các DVTT-TV tại các CQTT-TV như bài “Phát triển dịch vụ thông tin trong các cơ quan thông tin – thư viện” của Nguyễn Huy Thắng (2010) [22]; bài “Phát triển dịch vụ thông tin trong môi trường điện tử tại thư viện đại học” của Bùi Loan Thùy, Đỗ Thị Thu (2014) [16], tập trung vào các DVTT-TV trong môi trường điện tử. Bài viết phân tích ảnh hưởng của môi trường điện tử đến hoạt động thư viện và việc thực hiện các dịch vụ thông tin, các yếu tố tác động đến sự phát triển của dịch vụ thông tin trong môi trường điện tử. Từ đó, tác giả đưa ra một số tiêu chí, công cụ đánh giá chất lượng, các hướng phát triển dịch vụ thông tin của TVĐH trong môi trường điện tử. Một số bài báo tập trung vào việc xây dựng, phát triển các loại DVTT-TV hiện đại cụ thể như: bài “Dịch vụ phổ biến thông tin có chọn lọc” của Nguyễn Vĩnh Hà (2003) [25]; bài “Đào tạo kiến thức thông tin trực tuyến (KTTTTT) trong thư viện đại học ở Việt Nam” của Ngô Thanh Thảo (2014) [18], trình bày tổng quát hiện trạng và đề xuất các giải pháp để phát triển đào tạo KTTTTT trong TVĐH ở Việt Nam. Một số bài báo chia sẻ kinh nghiệm xây dựng, phát triển các loại hình DVTT-TV tại các TVĐH như: bài “Phát triển các loại hình sản phẩm và dịch vụ thư viện – thông tin trong các trường đại học hướng tới mô hình đại học nghiên cứu” của Vũ Duy Hiệp (2015) [28], trình bày khái lược về các nhiệm vụ trọng tâm trong việc phát triển các loại hình SP&DVTT-TV phục vụ hoạt động đào tạo, nghiên cứu tại các trường đại học giai đoạn hiện nay; bài “Tìm hiểu mô hình hệ thống sản phẩm - dịch vụ thông tin - thư viện tại thư viện đại học Victoria, New Zealand và bài học cho các thư viện đại học Việt Nam” của Vũ Duy Hiệp (2014) [29], nghiên cứu mô hình hệ thống SP&DVTTTV phát triển theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa tại TVĐH Victoria, New Zealand, đề xuất một số bài học kinh nghiệm cho các TVĐH Việt Nam; bài “Xu hướng đổi mới hoạt động thư viện đại học giai đoạn hiện nay” của Vũ Duy Hiệp [38], trình bày xu hướng phát triển, những đổi mới hoạt động của TVĐH; một số vấn đề đặt ra trong quá trình đổi mới hoạt động TVĐH ở Việt Nam hiện nay...và còn nhiều bài báo khác. DVTT-TV cũng được nhiều tác giả chọn làm đối tượng nghiên cứu trong luận văn của mình như: Luận văn của Đỗ Văn Châu (2006) với đề tài: “Phát triển dịch vụ thông tin – thư viện của các thư viện đại học công lập ở TP.HCM” [8]. Luận văn của Nguyễn Thị Kim Cương (2006) với đề tài “Đa dạng hóa sản phẩm và dịch vụ thông tin - thư viện trong hệ thống thư viện Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh” [14]. Luận văn của Hồ Thị Ngọc Thanh (2014) với đề tài “Phát triển sản phẩm và dịch vụ thông tin – thư viện tại trường Đại học Tiền Giang” [11]. Từ kết quả khảo sát hiện trạng DVTT-TV, các tác giả đã đánh giá chất lượng DVTT-TV của các trường đại học và đề xuất những giải pháp chủ yếu để phát triển DVTT-TV tại đây. Luận văn của Nguyễn Thị Hương Giang (2007) với đề tài “Hoàn thiện hệ thống sản phẩm và dịch vụ thông tin – thư viện tại Học viện Chính trị khu vực 1” [13]. Luận văn của Bạch Thị Thu Nhi (2008) với đề tài “Nghiên cứu các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chất lượng các sản phẩm và dịch vụ thông tin – thư viện tại các thư viện trường đại học, cao đẳng tỉnh Bình Dương” [7]. Trên cơ sở tìm hiểu việc xây dựng, quản lý chất lượng SP&DVTT-TV tại các TVĐH, cao đẳng tỉnh Bình Dương, tác giả đã đề xuất các giải pháp góp phần hoàn thiện hệ thống SP&DVTT-TV tại đây. Luận văn của Huỳnh Minh Khải (2013) với đề tài: “Ứng dụng công nghệ web trong hoạt động hướng dẫn người dùng tin ở Thư viện Trung tâm Đại học Quốc gia TP.HCM” [12]. Luận văn của Hoàng Thị Hồng Nhung (2015) với đề tài “Ứng dụng công nghệ di động vào dịch vụ thông tin – thư viện tại thư viện Trung tâm Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh” [10]. Trên cơ sở tìm hiểu hiện trạng của việc ứng dụng các công nghệ web, di động vào các DVTT-TV của thư viện Trung tâm, các tác giả đưa ra các giải pháp, mô hình ứng dụng công nghệ web, công nghệ di động vào từng loại DVTT-TV cụ thể. Như vậy, có không ít bài báo, công trình nghiên cứu khoa học nghiên cứu về DVTT-TV từ cơ bản đến chuyên sâu. Các bài viết đã khái quát hiện trạng của một số DVTT-TV tiêu biểu hiện nay, cũng như xu hướng phát triển của dịch vụ và chia sẻ các kinh nghiệm hoàn thiện, phát triển các loại hình DVTT-TV trong các trường đại học, cao đẳng. Bên cạnh đó, nhiều tác giả đã tiến hành khảo sát về thực trạng các DVTT-TV; từ đó đưa ra những giải pháp xây dựng, phát triển các DVTT-TV với mục đích thu hút NDT sử dụng thư viện. Tại mỗi CQTT-TV đều có những điều kiện khác nhau, nên cách tiếp cận và giải quyết vấn đề của các tác giả khác nhau. Hiện tại chưa có đề tài nào nghiên cứu sâu về phát triển DVTT-TV tại Trường CĐKTCNTP.HCM.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu:
3.1. Mục đích nghiên cứu:
Đưa ra các giải pháp phát triển DVTT-TV tại Trường CĐKTCNTP.HCM
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu:
- Tìm hiểu nhu cầu của NDT về DVTT-TV tại Trường CĐKTCNTP.HCM
- Khảo sát hiện trạng DVTT-TV tại Trường CĐKTCNTP.HCM.
- Đề xuất các giải pháp phát triển DVTT-TV nhằm đáp ứng được nhu cầu của NDT tại TVCĐKTCNTP.HCM. - Triển khai thử nghiệm một DVTT-TV
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu:
4.1. Đối tượng nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu của đề tài là DVTT-TV của TVCĐKTCNTP.HCM
4.2. Phạm vi nghiên cứu: Đề tài tập trung nghiên cứu DVTT-TV của TVCĐKTCNTP.HCM từ năm 2012 đến nay.
5. Phương pháp nghiên cứu:
- Phương pháp nghiên cứu tài liệu nhằm tìm hiểu cơ sở lý luận về DVTT-TV
- Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi để khảo sát ý kiến đánh giá và kỳ vọng của NDT về DVTT-TV của Trường CĐKTCNTP.HCM - Phương pháp phỏng vấn: được sử dụng để thu thập ý kiến của cán bộ thư viện về chất lượng của DVTT-TV và định hướng cũng như giải pháp phát triển DVTT-TV của Trường CĐKTCNTP.HCM. - Phương pháp quan sát: được sử dụng để quan sát thực tế tình hình sử dụng các DVTT-TV của cán bộ - giảng viên, sinh viên tại TVCĐKTCNTP.HCM.
- Phương pháp phân tích, tổng hợp số liệu: được sử dụng để xử lý số liệu thu thập được trong quá trình điều tra, phỏng vấn nhằm nhận biết được nhu cầu sử dụng và kỳ vọng của NDT đối với DVTT-TV của thư viện trường, thực trạng các DVTT-TV.
- Phương pháp thực nghiệm: xây dựng thử nghiệm một DVTT-TV.
6. Hướng tiếp cận tư liệu để thực hiện đề tài:
Phân tích, tổng hợp các tài liệu chuyên ngành TT-TV từ các nguồn sách, báo, tạp chí, luận văn, luận án, công trình nghiên cứu khoa học…để làm cơ sở lý luận cho luận văn. Thu thập dữ liệu thông qua khảo sát nhu cầu tin tại TVCĐKTCN TP.HCM của sinh viên, cán bộ - giảng viên và hiện trạng DVTT-TV tại Trường. Ngoài ra đề tài cũng tham khảo các tài liệu thứ cấp là các báo cáo của TVCĐKTCNTP.HCM trong những năm từ 2012 đến năm 2016.
7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của nghiên cứu:
7.1. Ý nghĩa khoa học: Đề tài góp phần làm sáng tỏ vai trò, tầm quan trọng của DVTT-TV trong trường đại học, cao đẳng.
7.2. Ý nghĩa thực tiễn:
- Các giải pháp được đề xuất trong luận văn có thể ứng dụng vào thực tiễn hoạt động của TVCĐKTCNTP.HCM, góp phần hoàn thiện, phát triển các DVTT-TV tại Trường.
- Có thể sử dụng luận văn làm tài liệu tham khảo cho sinh viên, học viên ngành TT-TV.
8. Cấu trúc luận văn:
Bố cục luận văn chia thành ba phần: mở đầu, nội dung, kết luận Nội dung chính của luận văn gồm 4 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về dịch vụ thông tin - thư viện Chương này trình bày cơ sở lý thuyết về DVTT-TV: khái niệm, đặc tính, vai trò của DVTT-TV trong trường đại học, cao đẳng; các yếu tố tác động đến sự phát triển của DVTT-TV; mục đích, tiêu chí đánh giá DVTT-TV... Đồng thời trình bày xu hướng phát triển DVTT-TV trong thư viện các trường đại học, cao đẳng
Chương 2: Thực trạng dịch vụ thông tin - thư viện của thư viện Cao đẳng Kinh tế - Công nghệ TP.HCM Trình bày khái quát về TVCĐKTCNTP.HCM; hiện trạng các nguồn lực thư viện như: nguồn tài nguyên thông tin, cơ sở vật chất, đội ngũ cán bộ thư viện, NDT của thư viện...Khảo sát nhu cầu, kỳ vọng của NDT về DVTT-TV tại Trường; khảo sát, đánh giá thực trạng các DVTT-TV.
Chương 3: Các giải pháp phát triển dịch vụ thông tin - thư viện tại Trường Cao đẳng Kinh tế - Công nghệ TP.HCM. Đề xuất một số giải pháp phát triển DVTT-TV tại Trường CĐKTCNTP.HCM. Chương 4: Triển khai thử nghiệm một dịch vụ thông tin – thư viện Xây dựng và thử nghiệm một DVTT-TV; đánh giá dịch vụ thử nghiệm; đề xuất các giải pháp để hoàn thiện và triển khai rộng rãi dịch vụ tại thư viện Trường.