 |
| Trình bày tư tưởng con người và xây dựng con người của triết học Trung Hoa cổ trung đại |
1.
Điều kiện ra đời
+ Về tự nhiên: Trung quốc cổ đại là vùng
đất rộng chia làm hai miền. Miền Bắc, xa biển, khí hậu lạnh, đất đai khô khan,
cằn cổi, sản vật nghèo. Miền Nam, khí hậu ấm áp, cây cối xanh tươi, phong cảnh
đẹp sản vật phong phú.
+ Về kinh tế xã hội: Khi nhà Chu tang rã
chia nhà Chu ra thành bảy nước gọi là Thất thục (nhà Tần, Sở, Tề, Ngụy, Hán,
Triệu, Yên)
Thời kỳ xuân thu chiến quốc kéo dài hơn 500 năm là thời kỳ đại loạn của
xã hội Trung Quốc. Thời kỳ này Tư tưởng giải phóng (Bách gia tranh minh) gồm 5
trường phái lớn: Âm dương ngũ hành, Nho gia, Lão gia, Mạc gia, Pháp gia.
Chính trong quá trình ấy đã sản
sinh ra những nhà tư tưởng lớn và hình thành nên các trường phái triết học khá
hoàn chỉnh. Đặc điểm của các trường phái này là lấy con người và xã hội làm
trung tâm của sự nghiên cứu, có xu hướng chung là giải quyết những vấn đề thực
tiễn chính trị - đạo đức của xã hội.
+ Nét đặc
thù của Triết học Trung Hoa cổ đại: Giải quyết vấn đề thực tiễn chính trị, đạo
đức của xã hội; Vấn đề bao trùm là con người, xây dựng con người xã hội lý tưởng
và con đường trị quốc.
+ Quá trình
hình thành và phát triển: Tư tưởng triết học Trung Hoa bắt nguồn từ thần thoại;
Tư tưởng triết học Trung Hoa xuất hiện thời Tam Đại là nhà Hán, nhà Thương, Nhà
Chu; Tư Tưởng triết học có hệ thống và thời Đông Chu, đây là thời kỳ quá độ từ
xã hội chiếm nô lệ sang xã hội phong kiến.
2. Tư tưởng con người và xây dựng con người của triết học
Trung hoa cổ đại
➤ Tư tưởng của con người:
-
Khổng Tử và Mạc Tử cho rằng trời sinh ra con người và muôn
loài (duy tâm). Trong khi đó Lão Tử cho rằng đạo có trước, đạo sinh ra trời đất
con người và vạn vật, đạo chi phối sự vận động của vũ trụ.
-
Vị trí vai trò của con người trong mối quan hệ với trời
đất
+ Lão Tử cho rằng có bốn cái lớn là đạo, trời, đất,
người
+ Nho giáo cho rằng con người do trời sinh ra, con
người cùng trời và đất là ba ngôi tiêu biểu của thế giới
+ Kinh dịch
cho rằng trời, đất, người là tam tài
-
Bản tính con người
+ Khổng Tử cho rằng tính con người là gần nhau, nhưng
do tập tính, thói quen thì xa nhau.
+ Mạnh tử cho rằng con người vốn là thiện: không một
người náo sinh ra mà tự nhiên bất thiện. Sự khác nhau giữa con người với con
vật ở chỗ trong mỗi con người đều có phần quý trọng và phần bỉ tiện, có phần
cao đại và phần thấp hè, nhỏ bé. Chính phần quý trọng cao đại mới là tính
người, mới là cái khác giữa người và cầm thú.
+ Tuân Tử cho rằng con người vốn là ác: Tuân tử cho
rằng tính con người, sinh ra là hiến lợi, thuận theo tính đó dẫn đến tranh đoạt
lẫn nhau nên không có từ nhượng, sinh ra là đố kị, là ham muốn….
➤ Tư tưởng và xây
dựng con người
-
Vấn đề xây dựng con người của các học phái triết học Trung
Hoa cổ trung đại là coi trọng sự nỗ lực của cá nhân, sự quan tâm của gia đình
và xã hội
-
Đạo gia cho rằng bản tính của nhân loại có khuynh hướng
trở về với cuộc sống với tự nhiên. khuyên con người không nên thái quá, gần gũi
với thiên nhiên, không làm gì trái với thiên nhiên.
-
Đạo phật khuyên con người ở hiền gặp lành, không sát sinh,
không làm hại người khác.
-
Đạo nho khuyên con người tu thân, dưỡng tính, thực hành
đạo đức và nhập thế.
-
Mục tiêu xây dựng con người của Nho gia là thực hiện Ngũ
luân và làm tròn trách nhiệm trong năm mối quan hệ ấy. Năm quan hệ ấy quyết
định đạo làm người, và quyết định đức tính cần thiết nhất của con người để phục
vụ mối quan hệ ấy đó là Vua-tôi, Cha –con, Vợ-chồng, Anh –em, Bạn-bè.
-
Vấn đề tu dưỡng hàng đầu là tu thân, là thái độ ứng xử
trong gia đình. Nho gia cho rằng “ Thiên hạ gốc là nước, nước gốc ở nhà, nhà
gốc ở thân mình. Vì vậy, tu sửa thân mình trước hết nhằm làm cho mình xứng đáng
với vị trí là một thành viên trong gia
đình. hiếu để là gốc của đức nhân của tôi trung.
-
Những đức cần thường xuyên trao dồi: Nhân, lễ, nghĩa, trí,
tín
+ Nhân: Là hết
lòng tận tụy yêu thương đối với mọi người trong năm quan hệ. Nội dung hàng đầu
của nhân là trung hiếu.
+ Lễ: Là một đức
bên trong ngũ thường, đó là sự thực hành đúng những giáo huấn kỹ cương do nho
giáo đề ra. Đã là người thì phải học lễ và biết lễ và có lễ.
+ Nghĩa: Là thấy
việc đáng làm là phải làm, thấy điều đáng nói thì phải nói, không hề mưu tính
lợi ích riêng của mình.
+ Trí: Là sự hiểu
biết điều hay lẽ phải để có những nhận thức đúng đắn và hành vi phải đạo trong
năm mối quan hệ.
+ Tín: Là đức
trong mối quan hệ với bạn bè, giữa đúng lời hứa, làm đúng điều đã nói là một
biểu hiện cụ thể của tín. Tín rất quan trọng đối với mọi người. Khổng tử nói: “
Người mà không có tín, thì không biết sẽ ra thế nào”.