Suy dinh dưỡng ở trẻ dưới 2 tuổi là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, không chỉ ảnh hưởng đến thể chất mà còn cả sự phát triển trí tuệ của trẻ. Việc nhận biết sớm và hiểu đúng về các thể bệnh sẽ giúp cha mẹ có hướng can thiệp kịp thời.
Dấu hiệu nhận biết sớm
Các dấu hiệu suy dinh dưỡng ở trẻ nhỏ có thể được chia thành hai nhóm chính: thể chất và hành vi.
Dấu hiệu thể chất:
Biểu đồ tăng trưởng: Đây là công cụ hữu hiệu nhất. Nếu cân nặng của bé không tăng trong 2-3 tháng liên tiếp, hoặc chiều cao thấp hơn chuẩn của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) theo độ tuổi và giới tính, đó là dấu hiệu đáng báo động.
Thay đổi trên cơ thể: Bé có thể có da xanh xao, nhợt nhạt do thiếu máu; cơ bắp nhão, không săn chắc; lớp mỡ dưới da bụng mỏng đi; tóc thưa, khô, dễ gãy rụng; má hóp và mắt trũng sâu.
Mức độ phát triển vận động: Trẻ chậm biết lẫy, ngồi, bò, hoặc đi đứng so với các mốc phát triển bình thường.Biếng ăn: Bé không hứng thú với thức ăn, chỉ ăn một lượng nhỏ hoặc từ chối ăn.
Thường xuyên ốm vặt: Sức đề kháng kém khiến trẻ dễ mắc các bệnh nhiễm khuẩn đường hô hấp hoặc tiêu hóa, các vết thương lâu lành.
Thay đổi tính cách: Trẻ hay quấy khóc, bứt rứt, kém linh hoạt, ít vui chơi, mệt mỏi và ngủ không sâu giấc.
Nguyên nhân chính
Suy dinh dưỡng ở trẻ có thể bắt nguồn từ nhiều yếu tố, thường là sự kết hợp của nhiều nguyên nhân.
Chế độ ăn uống không hợp lý:
Thiếu sữa mẹ: Trẻ không được bú sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời, hoặc cai sữa quá sớm. Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng tốt nhất, cung cấp đủ năng lượng và kháng thể cho trẻ.
Ăn dặm sai cách: Ăn dặm quá sớm (trước 4 tháng tuổi) hoặc quá muộn (sau 6 tháng tuổi). Thức ăn dặm thiếu các nhóm chất cần thiết như đạm, chất béo, tinh bột, vitamin và khoáng chất, hoặc chế biến không phù hợp.
Các bệnh lý:
Rối loạn tiêu hóa: Các bệnh như tiêu chảy kéo dài, nhiễm khuẩn đường ruột làm giảm khả năng hấp thu dinh dưỡng.
Nhiễm khuẩn mãn tính: Viêm phế quản, viêm phổi tái đi tái lại, hoặc nhiễm ký sinh trùng (giun sán) làm cơ thể tiêu hao nhiều năng lượng và biếng ăn.
Dị tật bẩm sinh: Hở hàm ếch, sứt môi gây khó khăn trong việc bú mẹ và ăn uống.
Yếu tố môi trường và xã hội:
Thiếu kiến thức nuôi con: Cha mẹ không biết cách chăm sóc, cho ăn đúng cách hoặc kiêng khem quá mức khi trẻ bị ốm.
Vệ sinh kém: Trẻ sống trong môi trường không sạch sẽ, dễ bị nhiễm bệnh.
Các thể suy dinh dưỡng thường gặp
Dựa trên nguyên nhân và biểu hiện, suy dinh dưỡng ở trẻ em được phân thành các thể khác nhau:
Suy dinh dưỡng thể gầy (Gầy còm): Đây là suy dinh dưỡng cấp tính, do thiếu hụt năng lượng và protein trong thời gian ngắn. Biểu hiện rõ nhất là cân nặng theo chiều cao thấp hơn chuẩn, trẻ gầy gò, teo cơ, trông như "da bọc xương".
Suy dinh dưỡng thể thấp còi: Đây là suy dinh dưỡng mãn tính, do thiếu dinh dưỡng kéo dài. Dấu hiệu đặc trưng là chiều cao thấp hơn so với chuẩn của trẻ cùng tuổi. Tình trạng này có thể bắt đầu từ khi trẻ còn trong bụng mẹ.
Suy dinh dưỡng thể phù (Kwashiorkor): Thường gặp ở trẻ thiếu protein trầm trọng. Trẻ có vẻ ngoài "mập mạp" do phù, đặc biệt là ở mặt, tay và chân. Tuy nhiên, cơ bắp lại bị teo, da có thể bị rối loạn sắc tố và tóc khô, dễ rụng. Thể này rất nguy hiểm và cần điều trị gấp.
Suy dinh dưỡng thể hỗn hợp: Đây là sự kết hợp của cả hai thể gầy còm và thể phù. Trẻ vừa gầy, vừa có các biểu hiện phù.
Hy vọng những thông tin trên sẽ giúp bạn có cái nhìn toàn diện hơn về vấn đề này để chăm sóc con mình tốt nhất.